Hoe leert mijn paard?

Let’s talk Pavlov

Leren is een fundamenteel proces dat alle dieren met elkaar delen, van honden en paarden tot mensen. Dit proces stelt dieren – inclusief onszelf – in staat om patronen te herkennen en hierop te reageren. Maar hoe werkt dit nu precies in de praktijk, en hoe kunnen we dit gebruiken de omgang met onze paarden?

Klassieke conditionering is gebaseerd op het idee dat we verbanden leggen tussen een neutrale stimulus en een gebeurtenis die betekenisvol is. Ivan Pavlov ontdekte dit principe toen hij honden bestudeerde. Hij merkte op dat honden begonnen te kwijlen (de respons) zodra ze een bel hoorden (de stimulus), omdat de bel herhaaldelijk gevolgd werd met voedsel.

Klassieke conditionering gebeurt ook constant in ons eigen leven. Denk bijvoorbeeld aan de spanning die je voelt als je een tandartsboor hoort – dat geluid is voor veel mensen onlosmakelijk verbonden met een onaangename ervaring.

Klassieke conditionering helpt ons patronen te herkennen, maar het is niet altijd bewust. De emoties en reacties die we voelen zijn vaak het resultaat van deze onbewuste associaties.

Skinner

Skinner bouwde verder op het werk van Pavlov. Hij bouwde de zogenaamde “Skinner box”, een kooi voor ratten of duiven waarbij ze eerst toevallig, maar later doelgericht, op een hendel konden drukken om aan voedsel te geraken of een elektrische schok te leren vermijden. Dit proces werd operante conditionering genoemd en is dus het leerproces waarbij een respons gevolgd wordt door een bekrachtiger of een bestraffer om gedrag te motiveren of demotiveren. Dit leidde tot volgend leerkwadrant :

Positieve bekrachtiging (R+): Iets prettig toevoegen om gewenst gedrag te stimuleren (bijvoorbeeld een snoepje geven wanneer je paard op afstand blijft)
Negatieve bekrachtiging (R-): Iets onprettigs wegnemen om gedrag te stimuleren
(bijvoorbeeld stoppen met wiebelen van het touw wanner je paard op afstand blijft)
Positieve straf (P+): Iets onprettig toevoegen om gedrag te demotiveren
(bijvoorbeeld een tik geven aan je paard om te demotiveren dat hij dichtbij komt)
Negatieve Straf (P-): Iets prettigs wegnemen om gedrag te demotiveren
(bijvoorbeeld het onthouden van voer zolang je paard dichtbij staat)

Aan elke toepassing van het leerkwadrant houdt ons paard een ander gevoel over.
De intensiteit hiervan is van paard tot paard afhankelijk maar het gevoel dat straf of beloning met zich meebrengt is heel gelijkaardig. Wees je er van bewust dat elke vorm van leren positieve of negatieve emoties opwekt en het spreekt voor zich dat ons paard het fijner zal vinden om beloond te worden met een voedselbeloning in plaats van een tik op zijn neus te krijgen! Het gebruik van de leerkwadranten heeft ook een invloed op de relatie die je met je paard hebt. 

Loopt jouw paard naar jou toe als je met het halster afkomt? Dan heeft jouw paard fijne emoties of herinneringen aan het halster en gebeurtenissen die er doorgaans op volgen. Loopt jouw paard echter weg als jij afkomt met het halster? Dan heeft jouw paard niet zo fijne herinneringen aan het halster of aan wat er zal volgen. 

Helaas werd er tijdens het onderzoek van de leerkwadranten nog geen rekening gehouden met de emoties van dieren. Tot Jaak Panksepp daar verandering in bracht. Lees hierover in mijn andere blogpost, dit hoofdstuk komt ook uitgebreid aan bod in de online cursus.

Voorbeelden uit de mensenwereld

Om het leerkwadrant beter te begrijpen geef ik nog voorbeelden mee uit de mensenwereld.

Positieve bekrachtiging (R+)

Stel, je studeert hard voor een examen en je behaalt een hoge score. Als beloning krijg je een cadeau van je ouders. Dit motiveert je om in de toekomst weer hard te studeren. De beloning (cadeau) versterkt het gewenste gedrag (studeren).

Negatieve bekrachtiging (R-)

Je rijdt in de auto zonder je gordel om. Het waarschuwingssignaal blijft piepen tot je de gordel vastklikt. Het wegnemen van het vervelende geluid (de piep) versterkt het gewenste gedrag (je gordel omdoen).

Positieve straf (P+)

Een kind steekt zijn hand in het vuur en verbrandt zich. De pijn is een directe straf voor het gedrag. Dit ontmoedigt het kind om in de toekomst nogmaals zijn hand in het vuur te steken.

Negatieve straf (P-)

Een tiener komt te laat thuis na een avondje uit. Als gevolg nemen zijn ouders zijn telefoon af voor een week. Het wegnemen van iets leuks (de telefoon) ontmoedigt het ongewenste gedrag (te laat thuiskomen).

Deze voorbeelden illustreren hoe het leerkwadrant niet alleen bij dieren, maar ook bij mensen een rol speelt in hoe we gedrag aanleren of afleren.

Conclusie

Het leren begrijpen en toepassen van de principes uit het leerkwadrant kan ons helpen om op een effectievere en respectvollere manier met paarden om te gaan. Door bewust positieve bekrachtiging te gebruiken en te letten op de emoties die ons paard ervaart, kunnen we gedragsproblemen voorkomen en een sterke, positieve relatie opbouwen.